Poslovne vesti - Crna Gora

Penzije u Crnoj Gori najveće u regionu

U Crnoj Gori je 97.200 penzionera - svaki sedmi građanin, odnosno svaka četvrta porodica.

Prosječna penzija kod nas iznosi 255,34 eura i veća je za 110 odsto u odnosu na decembar 2003. (121,59 eura) nakon čega se - od 1. januara 2004. - primjenjuje novi zakon o penzijsko-invalidskom osiguranju. U poređenju sa decembrom 2004. penzionersko primanje veće je za 98 odsto, sa decembrom 2005. za 86 odsto... a od decembra 2007. veća je za 38 odsto.

- Penzije u Crnoj Gori su stabilne, sigurne, redovne. Penzionerska primanja su apsolutno zaštićena kategorija kod nas – kaže za Pobjedu direktor Fonda PIO mr Radoje Žugić.

Čelnik Fonda je optimista i za naredni period, a to potkrepljuje činjenicom da je i u krizi, tokom prva četiri mjeseca ove godine, izvorni prihod - doprinos za penzije povećan deset odsto.

Prosječna penzija u Crnoj Gori čini 55 odsto prosječne zarade (465 eura). Prosječna starosna penzija je 303 eura, prosječna invalidska 228, a prosječna porodična 203 eura. Najniža penzija po novom zakonu iznosi 92 eura, dok penziju nižu od 100 eura trenutno prima manje od 1.300 penzionera (u januaru 2004 - 39.242, januar 2007 - 31.494, januar 2008 - 4.183). Po ranijem zakonskom rješenju visina najniže penzije zavisila je od godina radnog staža i kreće se od 143 eura (za staž ispod 20 godina) do 235 eura (za 35 do 40 godina radnog staža).

- Ukoliko uporedimo visinu prosječne penzije u Crnoj Gori sa visinom penzija u zemljama u regionu, dolazimo do zaključka da je prosječna penzija u našoj zemlji veća od prosjeka u Srbiji za 21 odsto (210 eura), Bugarskoj za 76 odsto (245), Rumuniji za 44 odsto (177), BiH za 49 odsto (171) , Albaniji za 363 odsto (55). Takođe, u zemljama sa znatno razvijenijom ekonomsko privrednom strukturom i u potpunosti reformisanim penzijskim sistemom, odnosno zemljama koje imaju duži staž u Evropskoj uniji, kao što su baltičke države, prosječne penzije su na nivou penzija u Crnoj Gori i iznose - u Estoniji 285 eura, Letoniji 258 eura i Litvaniji 220 eura – kaže Žugić.

U 2009. godini ekonomske krize u Crnoj Gori izvršeno je usklađivanje, rast penzija za 7,35 odsto (penzije za januar 2009. povećane su 4,9 odsto a penzije za jul 2009. porasle su 2,45 odsto). Penzija za jul 2009. (256, 67 eura) je veća za 18 odsto u odnosu na penziju za jul 2008. (217,17 eura). U januaru 2010, kao posljedica negativnih uticaja ekonomsko -finansijske krize na rast zarada u drugom polugodištu 2009. u odnosu na prvo polugodište penzije su smanjene u procentu od 0,55 odsto.

- Većina država u regionu, a i šire, tokom 2009. su ili korigovale penzije na niže ili zamrznule, kao na primjer u Srbiji. Smanjivanje penzijskih primanja upravo je najavljeno u Rumuniji za 15 odsto u narednom periodu, Hrvatskoj za pet, odnosno 10 odsto zbog predstojećeg jesenjeg rebalansa budžeta. U BiH zbog lošeg stanja u Federalnom fondu PIO penzije nijesu povećavane od avgusta 2008, a korisnicima beneficiranih penzija primanja su smanjena za 10 odsto – ističe direktor crnogorskog fonda.

U svemu nesporna je činjenica da je sa socijalnog stanovišta veoma bitno obezbijediti penzionerskoj populaciji pristojan standard, koji s druge strane mora biti povezan sa privrednim rastom i ukupnim životnim standardom stanovništva u cjelini.

- Penzijska primanja u Crnoj Gori, u proteklom periodu kako u vrijeme ekonomskog buma, tako i tokom krizne 2009. imale su rastući trend, što je uz podršku Ministarstva i izdvajanja sredstava iz Fonda PIO za poboljšanje materijalno-socijalnog položaja ugroženih grupa penzionera uticalo na održavanje životnog standarda pripadnika trećeg doba na solidnom nivou - mišljenje je prvog čovjeka penzionog fonda.

- Kroz aktivnosti socio - humanitarne pomoći, podršku u nabavci životnih namirnica, omogućavanju subvencioniranog odmora i rekreacije, jednokratnim novčanim pomoćima, podizanju kvaliteta penzionerskih klubova i drugim aktivnostima, pored redovne i blagovremene isplate penzija i u narednom periodu nastojanja Fonda PIO biće usmjerena ka istom cilju - rastu standarda pripadnika penzionerske populacije - poručuje Žugić.

Penzioni fond nije socijala

Povećanje broja penzionera tehnoekonomskim viškovima u vrijeme krize i usporenog rasta ekonomije - nije novost. To je prisutno ne samo u Crnoj Gori, već i u čitavom regionu, koji je protekle dvije decenije prolazio kroz niz promjena.

- U Crnoj Gori neznatno je porastao broj penzionera zbog gubitka radnog mjesta. Ipak, ne smijemo stvoriti normativni prostor, pod pritiskom bilo koje vrste da se socijala seli u penzioni fond na bazi liberalnih zakona. Moramo nastaviti primjenu dobre prakse i međunarodnih standarda. U protivnom, povećali bi deficit Fonda i ugrozili njegovu likvidnost - upozorava Žugić.

Švajcarski štit

U Fondu PIO smatraju da se sada pokazuje da dugo osporavana i kritikovana švajcarska formula u sebi sadrži svojevrsnu branu štiteći penzionere od punog uticaja krize”. Odredbama Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju propisano je da se vrijednost penzije usklađuje 1. januara i 1. jula tekuće godine, na osnovu statističkih podataka, sa kretanjem troškova života i prosječne zarade zaposlenih u prethodnom periodu. Procenat predstavlja zbir polovine procenta rasta, odnosno pada troškova života i polovine procenata rasta, odnosno pada zarada. To znači da u slučaju smanjenja zarada ne dolazi do direktno proporcionalnog smanjenja penzija, s obzirom da njihov rast ili pad zavisi i od troškova života u nivou jedne polovine. Za jedan euro smanjenja zarada penzije bi se smanjile za 0,50 eura - objašnjavaju u Fondu PIO.

U Srbiji penzije „pod ledom” od oktobra 2008.

Penzije i novčane nadoknade iz penzijsko invalidskog osiguranja u Srbiji usklađuju se 1. aprila i 1. oktobra tekuće godine na osnovu statističkih podataka o kretanju troškova života u prethodnih šest mjeseci. Izuzetno, u 2009. i 2010. godini penzije se ne usklađuju i isplaćuje se iznos od oktobra 2008. godine.

Dakle, penzije u Srbiji su u toku 2009. bile zamrznute i nije bilo usklađivanja. Trenutno, prosječna penzija u Srbiji iznosi za zaposlene 21.745 dinara, za samostalne djelatnosti 21.293 dinara i poljoprivrednike 8.153 dinara. Prosječna penzija zaposlenog je 67,25 odsto prosječne neto zarade u Srbiji. Prosječna neto zarada za februar 2010. u Srbiji je 32.236 dinara. Prema zvaničnom srednjem kursu Narodne banke Srbije jedan euro iznosi 99, 6 dinara. Penzije su u Srbiji , od 1. januara 2005. do danas porasle u dinarskom iznosu za 89 odsto, a računajući u eurima po srednjem zvaničnom kursu, rast iznosi 51 odsto.

U Republici Srpskoj se ravnaju prema stanju u kasi

U Republici Srpskoj penzije se usklađuju mjesečno, prema stanju sredstava u Fondu namijenjenim za isplatu penzija. Prosječna penzija za februar 2010. u tom BiH entitetu iznosi 318,69 KM i ona je 40,44 odsto prosječne plate.

Konvertibilna marka je odlukom Centralne banke BiH vezana za euro i svaka izdana novčanica ima pokriće u eurima. Fiksni kurs 1 KM jednako je 0,51129 eura, odnosno 1 euro jednako je 1,95583 KM. Penzije su u Republici Srpskoj od 1. januara 2005. porasle za 82 odsto.

Penzije u Federaciji BiH 47 odsto zarade

Usklađivanje penzija obavlja se mjesečno, na osnovu sredstava dodijeljenih za isplatu mirovina. Trenutno prosječna penzija u BiH iznosi oko 371,50 KM (penzija za mart 2010). Prosječna neto zarada iznosi 793,94 KM (januar 2010.) Prema tome, prosječna penzija je 47 odsto prosječne zarade.

Hrvatska koristi švajcarsku formulu

Mirovine u Republici Hrvatskoj usklađuju se po švajcarskoj formuli, na isti način kao i u Crnoj Gori. Prosječna penzija u Hrvatskoj iznosi 2.164,62 KN (januar 2010). Udio prosječne penzije u prosječnoj neto zaradi za januar ove godine iznosi 41,17 odsto. Penzije su u Hrvatskoj od 1. januara 2005. do 1. jula 2009. porasle za 23 odsto.

Makedonija: Pola plate

Penzije se u Makedoniji usklađuju takođe po švajcarskoj formuli. Prosječna penzija u Makedoniji iznosi 10.075 denara (februar 2010), udio prosječne penzije u prosječnoj neto zaradi za januar iznosi 50 odsto. Penzije su u Makedoniji od 2005. do danas porasle za 35 odsto, računajući u denarima.